Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) zijn de laatste jaren steeds meer in de belangstelling komen staan door een aantal ingrijpende voorvallen. Denk aan GenX in Dordrecht en in Helmond (PFAS in de bodem). Het beleid ten aanzien van deze stoffen is erop gericht het gebruik van deze stoffen zoveel mogelijk te beperken, ze kunnen immers veel impact op de leefomgeving hebben. Echter, de regelgeving rondom deze stoffen is complex. De ODZOB heeft ZZS jaren geleden als thema geprioriteerd. Zowel in het concernplan als in het Regionaal Operationeel Kader Milieutoezicht en handhaving (ROK TH) is ZZS een belangrijk thema. We willen inzichtelijk krijgen waar en hoe er in Zuidoost-Brabant met ZZS wordt gewerkt. Projectleider Ruud van Beekveld vertelt in dit artikel meer over de aanpak.
Ruud: “De ODZOB houdt zich al langere tijd bezig met het thema ZZS. In het begin was er nog vrij veel onduidelijk over deze stoffen en hoe we deze stoffen op een juiste manier konden aanpakken. Samen met mijn collega Ignace Cichy werken we aan kennisopbouw en -uitwisseling. Zo hebben we dit jaar onze vergunningverleners en toezichthouders een cursus gegeven over ZZS, zodat ze dit bij hun huidige VTH-taken goed kunnen meenemen. Daarnaast vindt regelmatig uitwisseling plaats met de andere Brabantse Omgevingsdiensten en ook landelijk zoeken betrokkenen elkaar op. Volgend jaar gaan we daar nog meer op inzetten.”
Landelijke ZZS Routekaart
De ODZOB gebruikt bij de aanpak in onze regio de Routekaart ZZS van het RIVM (zie plaatje). Vorig jaar is gestart met stap 1 van deze routekaart en volgend jaar volgen de stappen 2 en 3.
Bron: RIVM
Stap 1: Brancheonderzoek
In 2021 is er met een brancheonderzoek gestart met als doel: inzicht krijgen in waar er in de regio Zuidoost-Brabant met ZZS wordt gewerkt. Ruud licht toe: “Met dit onderzoek hebben we gekeken welke branches er veel voorkomen in onze regio en waar wij verwachten dat er een grote kans is dat er ZZS worden toegepast in het productieproces. Deze inschatting is gemaakt aan de hand van de zogenaamde ‘ZZS-navigator’ van het RIVM. Deze navigator geeft inzicht per branche welke ZZS er te verwachten zijn. Daarnaast hebben we ook op basis van onze kennis van de regio een inschatting gemaakt van waar we wat kunnen verwachten.”
Uit deze lijst van branches zijn vervolgens 3 branches geselecteerd:
- bedrijven die oppervlaktebehandeling van metalen uitvoeren.
- (chemische) textielverwerkers
- polyesterhars verwerkende bedrijven
Vervolg stap 1: Inventarisatieproject
“Vervolgens zijn we dit jaar op basis van dit brancheonderzoek verder gegaan met een inventarisatieproject ZZS,” vertelt Ruud. “Binnen deze 3 branches hebben we 49 bedrijven geselecteerd. Deze 49 bedrijven hebben een brief met vragenlijst ontvangen. In de vragenlijst werden vragen gesteld over het gebruik van de stoffen en -mengsels die het betreffende bedrijf toepast en bijbehorende verwachte emissies. Ook stelden we de vraag of het bedrijf in staat is om hun eigen ZZS-situatie te beoordelen en te borgen. Oftewel: is een bedrijf zich er bewust van dat het met ZZS werkt en is er sprake van ZZS-emissies? Ook werden alle veiligheidsinformatiebladen van de gevaarlijke stoffen die men toepast in hun bedrijfsproces opgevraagd.”
Het gebruiken van ZZS zegt nog niets over de emissies. Ruud noemt een voorbeeld: “Stel een bedrijf ontvet een onderdeel met een spuitbus of een reinigingsmiddel en deze bevat ZZS. Dan zorgt die ene spuitbus of dat reinigingsmiddel niet direct voor ZZS-emissies. Dit soort kleinschalige emissies komen voor, maar zijn niet direct schadelijk voor het milieu. Als vanuit het bedrijfsproces deze stoffen de lucht of het water in gaan of met afval mee worden afgevoerd, dan komen schadelijke stoffen vrij in de directe omgeving. Dat zijn ZZS-emissies die we moeten voorkomen.“
Bewustwording bij bedrijven
De aangeleverde gegevens worden op dit moment geanalyseerd en dit wordt voor het einde van dit jaar afgerond. Ruud: “De aangeleverde veiligheidsinformatiebladen kunnen wij door een online tool halen die vervolgens aangeeft welke ZZS het bedrijf dus gebruikt in het productieproces. We mogen al concluderen dat bijna alle bedrijven die zijn aangeschreven ZZS toepassen.”
Zijn bedrijven zich bewust van het feit dat ze werken met ZZS? Dat verschilt per bedrijf volgens Ruud: “We zien bedrijven die alles goed in beeld hebben. Deze bedrijven hebben vaak interne beheerssystemen waarin ze alle stoffen en de hoeveelheid registreren die ze in huis hebben. Maar we zien ook bedrijven die zo’n systeem niet hebben en ook de kennis ervan niet hebben. De meeste bedrijven kunnen zelf wel zeggen of ze ZZS gebruiken. Maar of bedrijven weten wat ze daadwerkelijk emitteren, daar zit wel een groot verschil tussen de bedrijven.”
Vervolg 2023
Volgend jaar gaat de ODZOB verder met stap 2 en 3 uit het stappenplan van het RIVM. Dan worden zo’n 20 van de 49 aangeschreven bedrijven bezocht. De toezichthouder voert een aspectcontrole uit bij het bedrijf, in dit geval op het aspect ZZS. Ruud: “Hij controleert het bedrijf op basis van de ingevulde vragenlijst: wat is de emissiesituatie? Oftewel: welke stoffen komen op welke manier vrij? En voldoet dit aan de emissiegrenswaarden zoals we deze kennen uit het Activiteitenbesluit? Daarnaast gaan we bedrijven aanschrijven die uit andere relevante branches naar voren kwamen, om hierbij eenzelfde traject te starten.”
Tot slot
Als laatste volgen nog stap 4 en 5 uit het schema. Alle bedrijven die met ZZS werken zijn verplicht tot het minimaliseren van de ZZS-emissies. Hoe groot of klein die emissie ook is, vertelt Ruud. “Dit moet worden vastgelegd in de vergunning van het betreffende bedrijf, maar daarvoor moeten we eerst goed in beeld krijgen wat de daadwerkelijke situatie bij een bedrijf is. Gericht toezicht is dus een must.”
Ruud van Beekveld werkt samen met collega Ignace Cichy aan dit project.
Meer informatie of vragen over dit onderwerp? Neem contact op met de ODZOB via het algemene telefoonnummer 088 3690 369 en vraag naar Ruud van Beekveld of Ignace Cichy.
Ruud van Beekveld