Er ligt heel wat werk op het bordje van de natuurspecialisten van de ODZOB. Het zijn bezige bijtjes, met één missie: gemeenten helpen de natuurwaarden in de leefomgeving te bewaken en verbeteren.
Natuurlijk ondersteunen de ODZOB-natuurspecialisten gemeenten al jaren bij nieuwe ontwikkelingen, vergunningverlening, toezicht en handhaving. De natuurregelgeving moet nageleefd worden. De natuur levert ons essentiële waarden. Deze zogenaamde ecosysteemdiensten zijn belangrijk voor ons welzijn en vertegenwoordigen grote economische waarden. Wij kunnen dus niet zonder de natuur.
Maar de natuur heeft ons óók nodig. Het maatschappelijk belang om nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken staat steeds vaker op gespannen voet met het belang van bescherming van deze natuurwaarden. Omdat de werkzaamheden op het gebied van natuur toenemen en diverser worden, komt de ODZOB gemeenten tegemoet door het aantal natuurspecialisten uit te breiden.
Nieuwe natuurspecialisten
Even voorstellen: Anke van den Nieuwenhof, Janneke Bax en Nienke Verwaaij houden zich als inhoudelijk specialisten bezig met de uitvoering van de natuurtaken. Janneke Bax bewaakt daarnaast de interne processen.
Het specialistenteam Natuur van links naar rechts: Anke van den Nieuwenhof, Nienke Verwaaij en Janneke Bax.
Adviseren bij duurzaamheidsmaatregelen
“In de bescherming van de natuur is veel werk te doen!”, vertelt Nienke. “ODZOB toetste in opdracht van gemeenten al de ecologische quickscans en adviseerde over stikstof. De afgelopen jaren zijn daar veel activiteiten bij gekomen. Die hebben te maken met het beschermen van natuurwaarden bij duurzaamheidsmaatregelen en de energietransitie. Daar kunnen wij gemeenten namelijk bij ondersteunen.”
Geen dode boel onder het zonnepark
De natuurspecialisten hebben expertise om bij nieuwe ontwikkelingen te helpen een juiste afweging te maken. Neem de windmolen- en zonne-energieparken. Welke locatie is het best met het oog op de ecologische impact? Daarover kan ODZOB adviseren. Net als over hoe je zo’n park natuurvriendelijk inricht en over hoe je de natuurwaarde kunt monitoren.
Anke noemt zonneparken als voorbeeld. “De zonnepanelen op die velden houden licht, lucht en water tegen. Dat heeft effect op plant- en diersoorten. Bij te weinig zonlicht verdwijnt het leven in en op de bodem. Als je de negatieve effecten vooraf beperkt, herstellen de natuurwaarden na het verwijderen van het zonnepark zich sneller.”
Vervangende woonruimte voor vleermuizen
Ander voorbeeld. Vanwege het klimaatakkoord zijn veel particulieren en gemeenten panden aan het (na)isoleren. Gemeenten hebben veel geld gekregen om deze opgave te stimuleren. “Maar als je een spouw of dak isoleert, moet je ook oog hebben voor de aanwezige soorten”, vertelt Nienke. “Vleermuizen en andere dieren wonen samen met ons onder een dak. Die aanwezigheid van soorten moet je onderzoeken.” Je kunt rekening houden met dieren door bijvoorbeeld natuurvriendelijk te isoleren. Daarbij krijgen dieren de gelegenheid om het gebouw te verlaten voordat de werkzaamheden beginnen, en kunnen ze terecht in een alternatieve verblijfslocatie. Om vertraging te voorkomen, kunnen gemeenten een deel van de leefruimte voor vleermuizen en huismussen compenseren in maatschappelijk vastgoed, legt ze uit. “Denk aan het gemeentehuis, een waterpompstation of een brandweerkazerne. Wij adviseren en begeleiden gemeenten bij die compensatieopgave.”
Soortenmanagementplan
Om de instandhouding van de beschermde soorten en de biodiversiteit te bevorderen, én gelijktijdig de onderzoekslast voor individuele inwoners te verlichten, kun je als gemeente een strategie maken voor de lange termijn. Dat kan bijvoorbeeld door een gebiedsvergunning aan te vragen. Hiervoor is er een soortenmanagementplan nodig dat de soorten beschermt. Veel gemeenten voeren daarvoor al een gebiedsdekkend ecologisch onderzoek uit. “We kunnen ondersteunen bij het opstellen van het onderzoek en het soortenmanagementplan en we kunnen het proces begeleiden.”
Natuur borgen in modelregels
Daarnaast denkt dit team mee over beleid en regels. Bijvoorbeeld over natuurinclusief bouwen, klimaatbestendig ontwikkelen, duurzaamheid, het inbedden van natuur in de omgevingsvisie, en het opnemen van regels in het omgevingsplan. Janneke: “Natuur heeft een belangrijk aandeel in de gezonde leefomgeving. Dat kunnen we op een uniforme manier inbedden in de omgevingsplannen.”
Met de Omgevingswet liggen de regels over het fysieke deel van de Algemene Plaatselijke Verordening en allerlei rijksregels immers op het bord van de gemeenten. “Voor Geur, Geluid en Trillingen zijn er al modelregels opgesteld; dat zouden wij voor het thema Natuur ook graag doen. Dat is efficiënt voor de gemeenten en voor ons, als we de omgevingsplannen voor hen toetsen.”
Nienke: “Daarnaast kunnen gemeenten extra regels opstellen. Je kunt natuurambities uit de omgevingsvisie laten landen in een omgevingsprogramma. Op die manier kun je de doelen meetbaar maken en verankeren in beleidsregels, of aanvullende regels opnemen in een omgevingsplan. Daar helpen we graag bij.”
Aan tafel
Op dezelfde manier kunnen de natuurspecialisten een basiskwaliteit Natuur definiëren per gemeente, voegt Anke toe. “Daarbij beschrijf je een minimumniveau voor biodiversiteit in een bepaald gebied. De ene gemeente zal die basis moeten versterken en natuur gaan ontwikkelen; bij de andere gemeente is de basiskwaliteit op orde.” Ook hierbij gaan de natuurspecialisten dus graag met gemeenten aan tafel. Kortom: als gemeenten en hun burgers zich goed voorbereiden op de grote opgaven, hoeft natuur geen belemmering te zijn in de nieuwe ontwikkelingen.