Welke tekortkomingen - met specifiek invloed op de gezonde en veilige leefomgeving - zijn er in de glastuinbouwsector? Om daar achter te komen, duiken agrarisch toezichthouders Frans Hilverda en Rob Hoeben sinds 2021 de kassen in. Omdat de wereld er nu heel anders uitziet dan bij de start van dit glastuinbouwproject, herijken ze het project dit jaar.
Frans Hilverda zette het project in 2021 op. Rob Hoeben neemt dit jaar het stokje van hem over. Het loopt tot eind 2024. Hoofddoel: door middel van risicogericht toezicht de glastuinbouwsector in Zuidoost-Brabant opnieuw in beeld brengen. Risico's op de leefomgeving worden zichtbaar en gecorrigeerd. Nevendoel is het signaleren en (mede) aanpakken van ondermijnende (milieu)criminaliteit. Denk daarbij onder meer aan fraude, illegaliteit en uitbuiting.
Van pilot naar project
Dit project valt binnen het Regionaal Operationeel Kader Toezicht en Handhaving (ROK-TH). Dat betekent: toezicht houden daar waar risico’s voor de leefomgeving kunnen ontstaan. Dat dit nodig is in de glastuinbouw, wist Frans Hilverda maar al te goed toen hij in dienst kwam met een rugzak vol kennis, ervaring én vermoedens: “De veehouderij heeft in deze regio lange tijd veel van de handhavingscapaciteit opgeslokt. Bij de meeste gemeenten was er daardoor minder aandacht voor de glastuinbouw. Uit ervaring vanuit mijn werk in de gemeente Asten, waar meer aandacht was voor deze sector, ben ik hier op verzoek van de organisatie het glastuinbouwproject gestart. We deden eerst een pilot, bij vier bedrijven. De uitkomsten daarvan bevestigden ons vermoeden: er zijn regiobreed tekortkomingen in de glastuinbouw.”
Vier speerpunten
Het glastuinbouwproject kiest gericht toezicht op vier speerpunten (risicothema’s) die uit de pilot naar voren kwamen. Met stip op nummer 1: overtredingen in verband met de opslag van gevaarlijke stoffen. Rob noemt een voorbeeld: “Door de oorlog in Oekraïne hebben sommige ondernemers in paniek grootschalig meststoffen ingekocht. De opslag daarvan brengt risico's met zich mee, zoals bodemverontreiniging, brand- en explosiegevaar.”
Wet- en regelgeving
Daarnaast houdt niet iedereen zich aan de wet- en regelgeving als het gaat om de assimilatiebelichting (lampen in de kassen die ’s avonds en ’s nachts branden). Overtredingen geven overlast voor omwonenden en de natuur raakt ervan in de war, zoals het bioritme van trekvogels. Dan de zuiveringsplicht die sinds 2018 geldt. “De vraag is: in welke afvalwaterstromen zitten de gewasbeschermingsmiddelen en worden die ook allemaal gezuiverd? En zijn er stromen die - vaak onbewust - toch in het oppervlaktewater of riool terechtkomen?”, licht Rob toe. Frans: “We kijken binnen dit project ook alvast naar de verplichting om in 2028 emissiearm te lozen als het gaat om nutriënten (meststoffen). Op dat vlak gaan we het gesprek aan met de ondernemer."
De toezichthouders houden tijdens de controles hun ogen ook open voor bijvangst, zoals slechte huisvesting van arbeidsmigranten en allerhande ongewenste activiteiten.
Agrarisch toezichthouder Rob Hoeben
Van signaleren tot juridische stappen
Er staat voor een controle een vast aantal uren: voor de voorbereiding, het bedrijfsbezoek en de verwerking van de bevindingen. Frans: “Een praatje aan tafel, het bijhorende plaatje schetsen en dat toetsen aan de praktijk. Constateren we een overtreding, dan volgt een brief die deze overtreding omschrijft en toelicht wat de vervolgstappen zijn. We gaan daarna met de ondernemer om tafel en spreken een termijn af om de problemen op te lossen. Als dan na de hercontrole blijkt dat dat niet is gelukt, gaan we over tot juridische stappen. Ook hebben we een signaalfunctie richting de organisatie met het bevoegd gezag, zoals het waterschap of de politie."
De ODZOB werkt in dit project dus zowel intern als daarbuiten samen. Intern met collega’s van de teams bodem, asbest, energie en juridische zaken. Extern met de waterschappen Aa en Maas en De Dommel, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, politie, provincie en gemeenten. Daarnaast zijn we lid van de Landelijke Klankbordgroep Glastuinbouw. Dat is een netwerk dat driemaal per jaar samenkomt voor het delen van vakinhoudelijke kennis en ervaringen.
Herijking project
Rob: “De glastuinbouw is een kwetsbare sector die erg afhankelijk is van politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Denk alleen al aan de enorm hoge energieprijzen. Daardoor belichten ondernemers helemaal niet, of op andere momenten dan in 2021. Ze leggen de teelt zelfs periodes lang stil. Minder belichting betekent voor ons dat we meer de nadruk willen leggen op andere risico’s. Daarom herijken we dit glastuinbouwproject op waar we het toezicht het beste op kunnen richten, op andere risico’s en op de planning.” Frans: “Het is tegelijkertijd een innoverende sector. Met ondernemers die welwillend en meewerkend zijn. Ze zijn bewust van de invloed die ze hebben op de omgeving en willen snel tot oplossingen komen.”
Meer informatie of vragen over dit onderwerp? Neem contact op met de ODZOB via het algemene telefoonnummer 088 3690 369 en vraag naar Rob Hoeben.